سفیرافلاک

 در این گفتار بدون آنکه بخواهیم مقصرین این حادثه تلخ و زیان بار را که ده ها میلیارد تومان اموال و حاصل یک عمر زندگی بیش از 120 خانوار را در چشم به هم زدنی خاکستر کرد شناسایی و بازخواست کنیم، قصد داریم از دیدگاهی عبرت آموز حادثه را مورد تجزیه و تحلیل و موشکافی قرار دهیم.

در مورد حادثه آتش سوزی 8  مهرماه 1395 پاساژ قائم خرم آباد گفتنی ها زیاد است. در این گفتار بدون آنکه بخواهیم مقصرین این حادثه تلخ و زیان بار را که ده ها میلیارد تومان اموال و حاصل یک عمر زندگی بیش از 120 خانوار را در چشم به هم زدنی خاکستر کرد  شناسایی و بازخواست کنیم، قصد داریم از دیدگاهی عبرت آموز حادثه را مورد تجزیه و تحلیل و موشکافی قرار دهیم تا شاید از تکرار موارد مشابه نه تنها در شهر خرم آباد بلکه در کل کشور جلوگیری شود.

بی توجهی صاحبان مغازه ها در سایه روزمرگی

از اولین باری که به این پاساژ مراجعه کردم بیشتر از 10 سال می گذرد. به طبع شغل و حرفه ام  و نیاز به قطعات الکترونیک در طول هفته بیشتر از چند بار به این پاساژ مراجعه می کردم.

پاساژی قدیمی که راهروهای بسیار کم عرض مقابل مغازه ها و نرده های کهنه و فرسوده ،  با کف پوش های مربعی  شیشه ای شکسته کف طبقات ، که آدم نمی دانست  باید به رفت و آمد بر روی آنها  اعتماد کند  یا نه ..؟

اما همین که با چندین برابر قیمت سایت های اینترنتی قطعات مورد نظر را  تهیه می کردیم رضایت نسبی داشتیم.

همین کاسب های  قدیمی جا افتاده گویا چندان توجهی  به امنیت محل کسب خود نداشته اند. دلیل آن هم بسیار روشن است.

ظاهراً چند سال قبل (سال 1388) نیز آتش سوزی خسارت بار و البته در مقیاس بسیار پائین تری  در همین پاساژ اتفاق افتاده است.

کاسب هایی که اکثرشان سررشته ای از برق و فیوز و رله و  الکترونیک و سیستم های اعلان  و اطفاء حریق دارند اما با این وجود گویا مثل کوزه گر از کوزه شکسته آب خورده اند و روزمرگی و عدم توجه به مشکلات اساسی محیط پیرامون (از جمله وضعیت بسیار خطرناک تابلوها و کابلهای برق) مانع از پیگیری و رفع آنها شده است.

اولین چیزی که در این ساختمان به چشم می خورد فرسودگی و قدمت چندین 10 ساله آن است. قدمتی که در تمام زمینه ها از معماری و تزئینات گرفته تا برق و  سیستم های برودت و  گرمایش می بایست مورد بازنگری قرار می گرفت.

کابل های متعدد و تو در توی مجاز یا غیر مجاز برق (بیش از   120 رشته کابل انشعاب ) روی دیوار مقابل حوزه علمیه و دیوارهای داخلی و اسفناک تر از آن تابلوی اصلی برق ورودی به این پاساژ ( که به گفته ساکنین محل و کسبه داخل پاساژ بارها و بارها شاهد جرقه و آتش سوزی بر روی تیر برق داخل کوچه پشتی پاساژ بوده اند!) یکی از همان موارد بی توجهی صاحبان مغازه های پاساژ است.

مشکلی که با اندکی توجه و هزینه ای بسیار ناچیز (شاید معادل درآمد یک روز شغلشان) قابل رفع بود ولی  اکنون فقط حسرت زیان های چند صد میلیونی برای عده ای از کسبه باقی مانده است.

بی اعتنائی به بیمه محل کسب و کار و البته عدم رغبت شرکتهای بیمه به پذیرش بیمه واحدهای صنفی بافت های فرسوده نیز یکی دیگر از موارد بی توجهی کاسبان مغازه های این پاساژ به سرمایه و کسب و کار خود بوده است.

در بررسی اجمالی حادثه شخصاً و بدون داشتن هیچ مسئولیتی صرفاً از سر دلسوزی و توجه به عمق  این حادثه ، روز جمعه ساعت 8 صبح به محل پاساژ مراجعه و از منظرهای مختلف ، مشاهده و  پرس و جو از صاحبان مغازه ها به نکاتی دست یافتم که ذکر آنها شاید حداقل تلنگری به مسئولان استان و شهرمان  باشد.

مسئولانی که همین چند روز پیش به واسطه گوشزد کردن اشکالات تأسیساتی ساختمان شخصی یکی از آنها (از اعضای شناخته شده و رده بالای  شورای اسلامی شهر!!!)مورد بی مهری و بدرفتاری ایشان قرار گرفتم!

آتش نشانی و عدم توانائی در مهار سریع آتش سوزی

مسلماً زحمات و تلاش های شبانه روزی آتش نشان های درگیر در این حادثه  قابل تقدیر است اما باید این واقعیت را نیز پذیرفت که وقتی پاساژی ساعت 9:30 شب پنج شنبه دچار حریق می شود و لااقل تا ظهر روز بعد یعنی بیشتر از 12 ساعت موفق به خاموش کردن کامل آن نمی شوند اشکالاتی وجود دارد که نباید از نظرها دور بماند!

آتش نشان ها با ایثار و از خودگذشتگی به دل آتش زده و چندین نفر نیز دچار مصدومیت و خفگی ناشی از استنشاق دود شده اند اما باید بدانیم که فقط داشتن این روحیه برای غلبه بر آتش کافی نیست!!

 بلکه ابزار و استراتژی خاص مواجهه با این حوادث نیز بسیار تعیین کننده است. به گونه ای که در کوچه پشت پاساژ مردم راهکارهای عملیاتی را تعیین کرده و پیشنهاد تخریب دیوارهای پشتی را داده اند وگرنه آتش نشان ها ابتدا به ساکن  به قرار دادن لوله های آب در دریچه کوچک کانال کولر بسنده کرده بودند!!

براستی چرا با دستگاهها و فنهای مکنده قوی همزمان با اطفاء حریق  اقدام به تخلیه دود از راهرو و مغازه ها نشده است  تا شاید پرسنل امکان نفوذ به داخل پاساژ و مبارزه مستقیم  با آتش را پیدا می کردند؟

استفاده از کپسول های سنگین اکسیژن و ماسک تنفسی ، وقتی آتش نشان هیچ دیدی نسبت به مسیر خود ندارد چه دردی را دوا می کند؟

چرا در مدت بسیار طولانی 12 ساعت آتش نشانی اینقدر منفعلانه و سر در گم با قضیه برخورد می کرد؟

چرا اقدام به باز کردن درب قنادی جلوی خیابان نشد در حالیکه تا ساعت نزدیک به 10 صبح  روز بعد از انبار پشت این قنادی دود ناشی از آتش فوران می کرد؟

نرده های راهنمایی و رانندگی معضلی بسیار اساسی

بدون شک کارشناسان نخبه و با اطلاع می دانند که تعبیه نرده های کنترل ترافیک در خیابان بسیار کم عرض دوازده برجی تا میدان شهدا که سرتا سر آن مغازه ها و پاساژهای عمومی است پروژه ای بسیار نسنجیده و غیر کارشناسی بوده و شاید مشکل پلیس را در سر و سامان دادن به عبور و مرور یا جریمه رانندگان متخلف راحت تر کرده باشد اما نه گرهی از ترافیک سرسام آور این خیابان مرکزی شهر گشوده است و نه اجازه انجام عملیات امداد و نجات به مأموران و ماشینهای آتش نشانی در هنگام بروز حادثه می دهد.چه بسا اگر نرده ها وجود نداشت چندین ماشین آتش نشانی بصورت موازی می توانستند در عرض خیابان روبروی پاساژ قرار گرفته و از گسترش آتش سوزی جلوگیری نمایند. (تنها 18 خودرو از 58 خودروی آتش نشانی درگیر این حادثه شده بودند که همان تعداد اندک نیز نتوانستند به راحتی عملیات مهار آتش را انجام دهند)امیدواریم هر چه سریعتر این نرده ها جمع آوری و خیابان به حالت قبلی برگردانده شود.)

سطح مقطع کابل اصلی تغذیه برق و حفاظت آن

به گفته کاسبان پاساژ ،در 300 مغازه موجود در این پاساژ  120 مغازه دار (بعضاً  دو یا سه دهنه مغازه بصورت یکپارچه شده اند!)دارای کنتور برق، ماهانه هزینه نگهبان و سایر هزینه های مشاع را پرداخت می کنند.

اگر معیار را فقط همین 120 کنتور برق بدانیم ، هر کنتور حداقل 5 کیلووات(25 آمپر تکفاز) انرژی الکتریکی لازم دارد.

با لحاظ ضریب مصرف همزمان مصرف کنندگان همسان ، کل جریان تک فاز مورد نیاز 120 مصرف کننده تک فاز عبارت است از  819.09  آمپر (و بصورت سه فاز 273.03  آمپر)برای این جریان حداقل سطح مقطع کابل سه فاز هوائی در دمای 30 درجه سانتیگراد ( در صورت عدم مجاورت با کابلهای دیگر) از نوع NYY برابر است با 70+120*3 (سطح مقطع فازها 120 میلیمتر مربع و سطح مقطع نول 70 میلیمتر مربع)

همچنین فیوزهای حفاظتی جهت استفاده در ابتدای کابل انشعاب اصلی با لحاظ 15 درصد پیش بینی افزایش بار در آینده می بایست حداکثر 300 آمپر باشد.

از طرفی جهت جلوگیری از خطاهای ولتاژی می بایست از رله کنترل ولتاژ در تابلوی اصلی استفاده شود تا علاوه بر حفاظت جریانی تابلوی اصلی ، در صورت عدم تعادل ولتاژ یا دو فازه شدن بخشی از مصرف کنندگان در اثر اتصالی سیمهای برق ، تابلو در سریعترین زمان ممکن از خطاهای ولتاژی نیز حفاظت شود چرا که فیوزها صرفاً خطاهای جریانی را رصد می کنند.

همچنین به منظور جلوگیری از نشتی جریان در واحدها و سیم کشی های داخلی(که در بسیاری از موارد منجر به جرقه یا  تولید گرما و آتش سوزی در مسیرهای پنهان از دید مغازه داران  می شود!)می بایست پس از ایجاد چاه ارت و  شینه مربوطه در تابلوی اصلی و اتصال آن به شینه نول ، در خروجی تمامی کنتورها از فیوزهای RCBO با رنج متعارف 32A-30 Ma (موسوم به حفاظت از جان) استفاده می شد.متأسفانه بررسی تابلوهای برق پاساژ مذکور نشانگر این واقعیت است که هیچکدام از حفاظتهای فوق (که بخشی مربوط به قبل از نقطه تحویل برق به مشترکین و بخش دیگر مربوط به بعد از نقطه تحویل برق است !)وجود نداشته که اگر وجود داشت هرگز کار به اینجاها نمی کشید.

برای بررسی بیشتر ، کابل اصلی انشعاب برق پاساژ را  که روز حادثه توسط مأموران اداره برق قطع شده بود بازدید و تکه ای از آن را (با توجه به پاک شدن مشخصات الکتریکی موجود بر روی عایق کابل)با کولیس دقت سنج ، اندازه گیری و با  استاندارد کابلهای فشارضعیف مسی مقایسه نمودیم.

باورش بسیار سخت است سطح مقطع کابل اصلی انشعاب  پاساژ 25+50*3 می باشد که یک سوم مقدار مورد نیاز هم نیست.میتوان گفت این کابل در گذشته های دور که بار مصرفی پاساژ بسیار کمتر از مقدار فعلی بوده شاید جوابگوی نیاز بوده باشد  اما اکنون به هیچ عنوان مناسب نیست.

همانگونه که تصاویر گرفته شده از کابل اصلی (قسمت متصل به تیر چراغ برق داخل کوچه که از آتش سوزی مصون مانده است!) نشان می دهد کابل در فرآیند اتصالی یا پس از شروع آتش سوزی و گسترش اتصالی فازها به نول یا به همدیگر در اثر جریان شدید اتصالی که می بایست توسط فیوزهای ابتدای تابلوی اصلی (یا لااقل ابتدای کابل انشعاب موجود در پست کمپکت داخل کوچه) حفاظت و قطع می گردید، قطع نشده است.یعنی انگار هیچ فیوزی در ابتدای کابل نبوده یا  رنج فیوزها به مراتب بیشتر از مقدار مجاز بوده است!

نداشتن پست برق اختصاصی

 یکی از قوانین شرکتهای توزیع برق ، واگذاری انشعاب به مشترکین پرمصرف (نظیر همین پاساژ که تقاضای آن  بیش از 600 کیلووات است!)  واگذاری فضا یا زمین  از طرف صاحبان پاساژ برای احداث پست برق اختصاصی است.

از پست برق کوچه کناری بجز کابل انشعاب پاساژ ،انشعاب های دیگری نیز گرفته شده که آن را از حالت اختصاصی خارج نموده و این موضوع در افزایش بار پست برق و خرابی وسایل حفاظتی نقش اساسی دارد.

ضرورت بازنگری مداوم تأسیسات الکتریکی

یکی از موضوعات حیاتی که متأسفانه در سایه بی توجهی مسوولان امر به فراموشی سپرده شده است ضرورت بازنگری تأسیسات الکتریکی و ساختمانی (حداقل برای پاساژها و اماکن عمومی) است.

با توجه به تصویب طرح بازرسی انشعاب مشترکین برق که در قالب تفاهم نامه سه جانبه فیمابین سازمان نظام مهندسی ساختمان ، وزارت راه و شهرسازی و وزارت نیرو  در حال پیاده سازی است ، ضرورت دارد مسؤولین مربوطه در اسرع وقت و در زمانبندی های مشخص نسبت به اعزام مهندسین پروانه دار برق ، وضعیت تأسیسات الکتریکی تمامی پاساژها ،مساجد و اماکن عمومی را مورد پایش مجدد قرار داده و علاج واقعه را قبل از وقوع بنمایند.

به امید هوشیاری و دقت نظر مسئولین در پیشگیری از حوادث زیانبار مانند آتش سوزی پاساژ قائم

 نویسنده: علی دلفان؛ عضو کمیته تخصصی برق سازمان نظام مهندسی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

منبع خبر : سفیر افلاک     حرف لر

کلمات کلیدی :